Phương pháp dịch thuật

Vấn đề dịch thế nào cho đúng cho phù hợp vẫn là một cuộc tranh luận triền miên từ thời cổ đại (từ Cicero và Jerome, 106 BC) cho đến nay. Tồn tại hai đường hướng dịch thuật chính là dịch ngữ nghĩa (sematic translation) và dịch thông báo (commnicative translation). Với thực tiễn dịch thuật Anh - Việt, Newmark (1988) đã đề xuất 8 phương pháp dịch được chia thành hai nhóm chính là dịch ngữ nghĩa và dịch thông báo

Ngôn ngữ gốc                Ngôn ngữ dịch

Dịch đối từ                 Phỏng dịch

Dịch nguyên văn        Dịch tự do

Dịch trung thành        Dịch đặc ngữ

Dịch ngữ nghĩa          Dịch thông báo


1- Phương pháp dịch từ đối từ (Word - for word translation): Là cách dịch trực tiếp từ ngôn ngữ gốc sang ngôn ngữ dịch ở đơn vị từ, trật tự từ của ngôn ngữ gốc được giữ nguyên, từ được dịch bằng nghĩa thông thường nhất của chúng trong từ điển, tách rời văn cảnh.
2- Dịch nguyên văn (Literal translation): Bản dịch rất gần gũi với nguyên bản về hình thức. Các cấu trúc ngữ pháp của ngôn ngữ gốc được chuyển dịch sang các cấu trúc gần nhất ở ngôn ngữ dịch. Từ vựng vẫn được dịch một cách đơn lẻ, tách rời khỏi văn cảnh.
3- Dịch trung thành (Faithful translation): Bản dịch vẫn tương đối gần gũi với bản gốc về hình thức. người dịch cố gắng tái tạo ý nghĩa văn cảnh một cách chính xác trong các ràng buộc và hạn chế của cấu trúc ngữ pháp ngôn ngữ dịch. Các từ văn hoá được chuyển giao nguyên xi sang bản dịch. Bản dịch vẫn được tái tạo chủ yếu bằng hình thức của văn bản gốc từ cấu trúc ngữ pháp tới cấu trúc văn bản và chứa đựng nhiều cách diễn đạt xa lạ, bất bình thường với ngôn ngữ dịch.
4- Dịch ngữ nghĩa (Semantic translation): Bản dịch đã khá xa rời những ràng buộc của ngôn ngữ gốc và do đó gần gũi rất nhiều với ngôn ngữ dịch so với các cách dịch khác thuộc nhóm ngữ nghĩa.Bản dịch cũng chấp nhận những sáng tạo của người dịch.
5- Dịch thông báo (communicative translation): Hướng trọng tâm vào người đọc đối tượng ở ngôn ngữ dịch và mọi nỗ lực của người dịch nhằm tạo ra sự dễ hiểu cho người đọc bản dịch, tức là đảm bảo “giao tiếp” của quá trình dịch thuật thành công. Đặc điểm chính của phương pháp dịch thông báo là:
- chuyển dịch chính xác ý nghĩa văn cảnh của bản gốc.
- Tạo ra bản dịch với nội dung và hình thức dễ dàng chấp nhận và dễ hiểu cho người đọc.
6- Dịch đặc ngữ (idiomatic translation): Là phương pháp dịch nhằm tái tạo thông điệp của bản gốc với nhiều sáng tạo ở ngôn ngữ dịch. Bản dịch chứa đựng nhiều cách nói khẩu ngữ và đặc ngữ vốn không có ở bản gốc. Sản phẩm của phương pháp này là bản dịch rất sinh động, tự nhiên và gần gũi với ngôn ngữ dịch và thân thiện với người đọc.
7- Dịch tự do (Free translation): Là cách dịch trong đó người dịch thoát ra khỏi các ràng buộc của hình thức bản gốc và ngôn ngữ gốc để diễn đạt lại thông điệp một cách thoải mái nhất ở ngôn ngữ dịch. Người dịch tập trung tái tạo nội dung được diễn đạt chứ không phải cách thức diễn đạt ở mức độ dễ hiểu nhất cho người đọc về hình thức. Bản dịch thường dài hơn bản gốc vì người dịch thường phải diễn giải các ý nghĩa của bản gốc bằng ngôn ngữ dịch.
8- Phỏng dịch (Adaptation): Là cách dịch tự do nhất trong 8 phương pháp. Đây là hình thức viết lại bản gốc ở ngôn ngữ dịch, chủ yếu được dùng cho việc dịch thơ, bài hát và kịch.